3-Fiilin Alametleri - علاماتُ الفعلِ

Fiilin Alametleri - علاماتُ الفعلِ

S1: Fiilin alametleri nelerdir?

C1: Fiilin alameti 4’tür. Bu sayı farklı itibarlara göre değişebilir. Eğer bu alametler bir kelimede varsa o kelime bir fiildir.

a.       Sonuna fâil için olan harekeli açık “ ت ” harfini alması.

(mütekellim) Gittim.	ذهبتُ
(muhatab) Ödevini yaptın.	قمتَ بواجبك
(muhataba) Hastayı ziyaret ettin.	زرتِ المريضَ
(mütekellim) El-Mâide (5), 116.	إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ
(muhataba) Kasas (28), 7.	فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ

b.      Sonuna müenneslik için olan sakin açık “ت ” harfini alması.

(o kadın) gitti.	ذَهَبَتْ
Hind, Perşembe günü oruç tuttu.	صامتْ هند يوم الخميس
Kasas (28), 11.	وَقَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ
Yusuf (12), 51.	قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ

Not: ذَهَبَتْ, صامتْ ve قَالَتْ fiillerinde fâil fiilin içinde müstetir = gizli هي zamiridir.

Not: İsimlerin sonuna eklenen harekeli kapalı te = ة, harflerin sonuna eklenen harekeli açık te = ت , ve harflerin sonuna nadiren eklenen sakin te = تْ ile karıştırılmamalıdır.

ثُمَّتْ	رُبَّتْ	ثُمَّتَ	رُبَّتَ	لاَتَ	مسلمةٌ
harf	harf	harf	harf	harf	isim

        

c.       Muhatap kadın için olan “ ي ” zamiri alması.

(sen kadın) vur.	اضْرِبِي
(sen kadın) vurursun.	تَضْرِبِينَ
Meryem (19), 26.	فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا

Not: Burada bahsedilen ya = ي zamiri, ya-i mütekellim ile karıştırılmamalıdır. Ya-i mütekellim isim, fiil ve harflerde kullanılabilen ortak bir kelimedir.

إني	غلامي	أكرمني
Harfte ي zamiri.	İsimde ي zamiri.	Fiilde ي zamiri.

d.      Ağır veya hafif tekid nun’u alması.

Allah yemin olsun hep hayır işleri yapacağım.	ولله لأفعلنَّ الخيرَ
Kötü sözden sakın!	احْذرَنْ قولَ السوءِ
Yusuf (12), 32.	لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِّنَ الصَّاغِرِينَ
Alak (96), 15.	كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ

....
....

S4: Fiil kaça ayrılır?

C4: Fiiller üçe ayrılır.

a)      Fiil-i mazi - الفعل الماضي

b)      Fiil-i muzari - الفعل المضارع

c)      Fiil-i emir - فعل الأمر

S5: Mazi fiilin alametleri nelerdir?

C5: Mazi fiilin 2 alameti vardır.

a)      Harekeli fâil te “ت” harfini alması.

ذَهَبْتُ	ذَهَبْتِ	ذَهَبْتَ.
تَبَارَكْتَ ياذا الجلال والإكرامِ

b)      Sakin müenneslik te “ت” harfini alması.

Fatıma içti.	شَرِبَتْ فاطمةُ
Ne mutlu tesettürlü kadına.	نِعْمَتْ المرأةُ المتحجبةُ
Ne yazık açık saçık giyen kadına.	بِئْسَتْ المرأةُ المتبرِّجة

Not: Bu iki alamet sayesinde isim olarak kabul edilen “نِعْمَ” ve “بِئْسَ” ile harf kabul edilen “ليس” ve “عسى” kelimelerinin fiil oldukları anlaşılmaktadır.

S6: Muzari fiilin alametleri nelerdir?

C6: “لم” harfi ile cezm olması, “لن” harfiyle nasp olması, “س” ve “سوف” harflerini alması muzari fiilin alametlerindendir. Muzari fiillerin başında 4 tane harften biri bulunmak zorundadır. Bunlar “أ”, “ن”, “ي” ve “ت” harfleridir.

Vurmadı.		لم يضربْ
Kesinlikle gitmeyeceğim.		لن أذهبَ
Gideceğim.		سأذهبُ
Daha sonra gideceğim.		سوف أذهبُ
تذهبُ	يذهبُ	نذهبُ	أذهبُ

S7: Fiil-i emrin alametleri nelerdir?

C7: Kendine özel bir sıga (kip) ile talep anlamı içerir. Te’kid nûn’u alabilir.

Vur. (ağır vurgulu)	اضْرِبَنَّ
Çık. (hafif vurgulu)	اخْرُجَنْ
Yaz.	اكْتُبْ

Not: Te’kid nûn’unu muzari fiiller de alabilmektedir. “تَذْهَبَنَّ ” örneğinde olduğu gibi.

S8: Fiil anlamı taşıyıp fiil alametleri göstermeyen kelimelerin hükmü nedir?

C8: Mazi fiil alametleri alamadığı halde mazi anlam taşıyorsa bu kelimeye mazi isim fiil denir. (اسم فعل ماضٍ )

Anlamı	Mazi fiili	Mazi isim fiil
Uzak oldu	بَعُدَ	هَيْهَات
Ayrıldı.	افْتَرَقَ	شَتَّانَ
	أَسْرَعَ	سُرْعَان

Muzari fiil alametleri alamadığı halde muzari anlam taşıyorsa bu kelimeye muzari isim fiil denir. (اسم فعل مضارع )

Anlamı	Muzari fiili	Muzari isim fiil.
Sıkılıyorum.	أَتَضَجَّرُ	أُفٍّ
Canım acıyor.	أَتَوَجَّعُ	آهِ
Güzel buluyor, onaylıyorum.	أَسْتَحْسِنُ	بَخٍ

Fiil-i emir alametleri alamadığı halde emir anlamı taşıyorsa bu kelime ya emir isim fiildir ya da fiili yerine kaim masdardır.

Anlamı	Emir fiili	emir isim fiil / Masdar
İn.	انْزِلْ	نَزَالِ
	استجبْ	آمين
	زِدْني	إيهِ
Sabret.	اصْبِرْ	صَبرًا

S9: İsim fiil nedir?

C9: Fiil anlamı taşıyan, zaman ifade eden ve fiil gibi amel edip açıktan veya gizli fâil alabilen buna karşılık şahıslara göre çekimlenemeyen kelimelerdir.

Anlamı	Fiil	İsim Fiil
Vadi çok uzakta kaldı.	بَعُدَ العقيقُ	هيهات العقيقُ
Sus.	اسكتْ	صَهٍ

“هيهات ” kelimesi mazi isim fiil, “العقيقُ ” kelimesi damme ile merfu fâil.

“صَهٍ ” kelimesi emir isim fiil, “أنتَ ” kelimesi gizli = müstetir fâil.

Not: İsim Fiillerin sadece bir zamana göre şekli vardır. Diğer zamanlara göre çekimlenemez. Örneğin “هيهات ” kelimesi mazi anlamlıdır. Muzari veya emir anlamlarına çekimlenemez. Örneğin, “صَهٍ ” kelimesi emir anlamlı bir isim fiildir. Her hangi bir mazi ve muzari çekimi söz konusu olamaz.

Not: İsim Fiiller, isimler gibi de çekimlenemez, fâil ve mübteda olamazlar. İsm-i fâil ve ism-i mef’ulleri yoktur